IFRS 16 – Chuẩn mực thay đổi toàn diện trong kế toán các hợp đồng thuê

Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) 16 là thay đổi về kế toán các hợp đồng thuê căn bản nhất trong hơn 30 năm gần đây. Theo đó, IFRS 16 bỏ việc phân loại và kế toán thuê hoạt động và thuê tài chính đối với bên đi thuê và yêu cầu bên đi thuê ghi nhận hầu hết các hợp đồng thuê lên bảng cân đối kế toán. Khi áp dụng IFRS 16, bên đi thuê sẽ ghi nhận thêm tài sản thuê và nợ thuê phải trả trên bảng cân đối kế toán, làm tăng tính minh bạch về ảnh hưởng của nghĩa vụ nợ thuê và tính so sánh của báo cáo tài chính của các đơn vị mua tài sản và thuê tài sản.

Sự cần thiết của việc thay đổi

Thuê tài sản được nhiều doanh nghiệp áp dụng do doanh nghiệp vẫn có quyền sử dụng tài sản mà không cần đầu tư vốn ban đầu lớn. Theo báo cáo đánh giá ảnh hưởng của IFRS 16 do Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB) phát hành năm 2016, 14.000 công ty niêm yết đang áp dụng IFRS và nguyên tắc kế toán Mỹ có khoảng hơn 2.800 tỷ Đô la Mỹ cam kết thuê phải trả trong tương lai không được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán.

Trước khi IFRS 16 được áp dụng, người sử dụng báo cáo tài chính phải tự đánh giá tính trọng yếu và ảnh hưởng của các khoản mục ngoại bảng (bao gồm cam kết thuê) lên báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

Sau khi xem xét các ý kiến về việc thiếu minh bạch của thông tin nghĩa vụ nợ thuê, IASB và Ủy ban chuẩn mực kế toán tài chính Mỹ đã bắt đầu dự án cải thiện kế toán hợp đồng thuê từ năm 2006 và đến năm 2016 thì ban hành IFRS 16 – Thuê tài sản thay thế Chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) 17.

Kế toán bên đi thuê theo yêu cầu của chuẩn mực kế toán quốc tế cũ và chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) hiện hành

Theo bà Nguyễn Thùy Ninh, Giám đốc tại KPMG Việt Nam, IAS 17 hay VAS 6 tập trung vào việc đánh giá một hợp đồng thuê có bản chất kinh tế tương tự như mua tài sản hay không. “Nếu tương tự, hợp đồng thuê này được phân loại là thuê tài chính và ghi nhận tài sản thuê và nợ thuê tương ứng trên bảng cân đối kế toán. Tất cả các khoản thuê khác được ghi nhận là thuê hoạt động và không được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp (khoản mục ngoại bảng). Các hợp đồng thuê hoạt động được ghi nhận tương tự như hợp đồng cung cấp dịch vụ và chi phí thuê được ghi nhận đều trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.”